แทนคุณ จิตต์อิสระ เกิดวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2522 ที่อำเภอนาบอน จังหวัดนครศรีธรรมราช[1] เป็นลูกชายคนโตในครอบครัวคนไทยเชื้อสายจีนฮกเกี้ยน มีชื่อเสียงจากการเป็นนักแสดง ละคร และภาพยนตร์ เช่น ทอฝันกับมาวิน, รวมพลคนน่าใช้, ดวงไฟในพายุ, แค่เอื้อม, เจ้าสัวน้อย, พี่ชายที่แสนดี, น้องใหม่ ร้ายบริสุทธิ์, น้ำใสใจจริง, เลือดทรนง, ผยอง, ฟ้าโอบดินอุ่น, 6/16 ร้ายบริสุทธิ์ และสตรีเหล็กกำกับและเขียนบท ละครเวที เรื่อง คำพ่อสอน ปัจจุบัน มีลูกชาย 1 คน ชื่อ เด็กชาย ฌาน จิตต์อิสระ

ต่อมาเมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2543 พ่อของแทนคุณ ได้เสียชีวิตลงอย่างกะทันหัน จึงตัดสินใจหยุดรับงานแสดงเพื่อทำหน้าที่หัวหน้าครอบครัว ดูแลแม่และพี่น้อง และมีการเริ่มเรียนภาษาจีน เพื่อสืบทอดปณิธานของบิดา นอกจากนี้ยังทำให้ได้พบสัจธรรมของชีวิตและศึกษาปฏิบัติธรรมอย่างจริงจัง โดยอุปสมบทครั้งแรกที่วัดชลประทานรังสฤษฎ์ ในปี พ.ศ. 2544 ซึ่งเป็นสายปฏิบัติของหลวงพ่อปัญญานันทภิกขุ เป็นความตั้งใจที่จะศึกษางานของท่านอาจารย์พุทธทาสอย่างจริงจังเช่นกัน เป็นระยะเวลานานพอสมควร

ภายหลังลาสิกขาแทนคุณได้เปลี่ยนแปลงตัวเองครั้งใหญ่ โดยใช้ชื่อใหม่ว่า "แทนคุณ จิตต์อิสระ" เป็นความหมายเพื่อเตือนสติให้ตั้งใจ "ทดแทนบุญคุณ" ของพ่อผู้ล่วงลับและแม่ที่ยังมีชีวิตอยู่ ตลอดจนนามสกุลที่ได้จากการศึกษาธรรมะหมายถึง "จิตใจที่เป็นอิสระจากกิเลสและความยึดมั่นถือมั่น" ตามแนวทางที่พระพุทธเจ้าได้ทรงสั่งสอนไว้

แทนคุณ ได้ใช้เวลานับสิบปีในการเผยแผ่ เดินสายบรรยายธรรมะให้กับเด็กเยาวชนและเป็นวิทยากร เป็นอาจารย์สอนหนังสือโดยใช้หลักธรรมเป็นสำคัญในการพัฒนาตนเองและผู้อื่นอย่างต่อเนื่อง และได้รับการยอมรับให้เป็นคนรุ่นใหม่ที่สามารถเป็นแบบอย่างในเรื่องการใช้คุณธรรมจริยธรรมนำสังคมได้เป็นอย่างดี กระนั้นก็ตามผลงานสร้างชื่อให้กับเขากลับเป็นความรู้ที่เกี่ยวข้องกับภาษาและวัฒนธรรมจีน โดยเขาเคยดำรงตำแหน่ง ผู้อำนวยการสถานีโทรทัศน์ ไทย-จีน หลังจากได้แชมป์สุดยอดแฟนพันธุ์แท้ไทย-จีน และมีบทบาทในการสร้างกระแสความสนใจในเรื่องจีนให้กับเยาวชนรุ่นใหม่ๆ ควบคู่ไปกับเรื่องธรรมะได้เป็นอย่างดี

ในปี 2554 ที่มีน้ำท่วมใหญ่พื้นที่กรุงเทพมหานคร และหลายจังหวัด แทนคุณได้อาสาเข้าไปช่วยอพยพผู้สูงอายุและประชาชนจำนวนมากในหลายพื้นที่ ซึ่งช่วยชีวิตผู้คนจำนวนหนึ่งให้รอดพ้นจากความสูญเสีย และผลงานในครั้งนั้นของเขาในอีก หลายปีต่อมาทำให้เขาได้รับการยอมรับและเลือกตั้งชนะในพื้นที่เขตดอนเมืองนั่นเอง

ล่าสุด 2558 เมื่อเกิดเหตุการณ์ระเบิดที่ราชประสงค์ เมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2558 แทนคุณเป็นหนึ่งในคนไทยที่เป็นล่ามอาสาภาษาจีนช่วยผู้ประสบเหตุอย่างทันท่วงที